„Het verleden is een ander land“, schreef de britse historikus Tony Judt, om te beschrijven hoe de europese samenleving na 1945 met de nationaalsocialistische heerschappij omging. Dit „wijde land uit het verleden“ kann echter direkt voor der huisdeur liggen. Dat merkten de bewoners van Strasshof, een plaats in de buurt van de oostenrijkse hoofstad Wenen, als ze zich op zoek begaven naar de sporen van een dwangarbeiterskamp, dat zich tijdens de Tweede Wereldoorlog hier bevond.
De eigenlijke geschiedenis van dit kampkomplex Strasshof begint in het jaar 1942. Al in de herfst 1941 erkende de nationaalsocialistische leiding, dat de nog voor de winter verwachte overwinning op de Sowjet-Unie niet zou plaats vinden en dat zij vervanging voor de aan het front ingezette soldaten zou moeten vinden. Zo begon de planning van de massieve inzet van mannen en vrouwen uit de bezette staten van Europa voor dwangarbeit. Voor dit doel werden in het rijksgebied aanvankelijk 22 doorgangskampen opgericht, Strasshof was een daarvan. De standplaats Strasshof werd gekozen, omdat die in de buurt van Wenen lag en met de Nordbahn een gunstige verkeersaanbinding voor handen was. De barakken boden plaats aan 6000 personen, die hier korte tijd geinterneerd werden voordat ze verder naar hun arbeidsplaatsen in het oosten van Oostenrijk getransporteerd werden.
Luchtfoto van het doorgangskamp Strasshof uit het jaar 1945
Mensen uit heel Europa bracht de NS-Administratie meestal onder dwang naar Strasshof: de transporten kwamen onder andere uit de Ukraine, Rusland, Servien, Griekenland, Frankrijk, Belgie, Hongarije en Polen. Na hun aankomst werden de mensen een desinfektie-procedure onderworpen. Hun kleding wird hun afgenomen en met gifgas van ongedierte bevrijd. Zij zelf werden in kleine groepen, naakt, in de wasruimtes gedreven, om te douschen. Daarna vond een medisch onderzoek plaats, om vast te stellen of ze in staat waren om te werken. Was dat het geval, dan registreerden beamten van het arbeidsbureau de data van de afzonderlijke personen op systeemkaarten. De afname van vingerafdrukken en een foto voor de „Fremdarbeiterausweis“ beeindigden deze procedure. Daarop brachten de kampwachten hen in het zo genaamde „zuivere deel“ van het kamp. Daar moesten ze einige dagen, meestal slechts met soep en gedroogde groenten versorgd, wachten, totdat het arbeisbureau ze een bedrijf toedeelde en het transport in het betreffende „Fremdarbeiterlager“ volgde.
In het doorgangskamp Strasshof bevond zich ook een ziekenkamp, waarin de in de regio ingezette dwangarbeidsters en dwangarbeiders behandeld werden. Alleen al de door de lichamelijke overbelasting vaak slechte algemene toestand der zieken vorderde een hoog sterftecijfer.
Naast het doorgangskamp waren er in Strasshof meerdere kleinere kampen. De daar geinterneerde mensen werden voor de bouw van de spoorwegcomplexen, het aan de gemeentegrens gelegen vliegveld Deutsch-Wagram, en in de plaatselijke boerenbedrijven ingezet.
Zomer 1944 hat het Duitse Rijk de gebieden al weer verloren, uit die het de dwangarbeidsters en dwangarbeiders gerekruteerd had. Als vervanging deporteerde men meer als 20.000 joodse mannen en vrouwen uit Hongarije naar Strasshof. Ze ontkwamen daarmee, dat ze in Auschwitz vermoord werden. In plaats daarvan werden ze in het Oosten van Oostenrijk tot dwangarbeid ingezet. De poging een deel van hen april 1945 via Strasshof naar het koncentratiekamp Theresienstadt te deporteren mislukte, omdat een geallieerd bombardement de spoorwegrails vernield had. Het Rode Leger bevrijde het doorgangskamp op 10 april 1945. Als de oorlog voorbij was, verdwenen de barakken snel, omdat het bouwmateriaal op andere plaatsen gebruikt werd en evenzo verdween ter plaatse de herinnering aan het kamp.
In het jaar 2006 wird de naam Strasshof door de gebeurtenissen rond Natascha Kampusch wereldwijd bekend. In Strasshof vondt daarop een groepje mensen elkaar, die iets wilden doen tegen het slechte beeld van de gemeente in de medien, en die bereid waren een kritische blik op de geschiedenis van hun gemeente te werpen. In het kader van een wetenschappelijk projekt begonnen ze met het zoeken naar de sporen van het dwangarbeiderskamp; ze zochten getuigen uit die tijd en rechercheerden de namen van de offers, van wie tot dan toe slechts een deel bekend was.
In het jaar 2011 richte de vereniging „Arbeitsgruppe Strasshof“ een Gedenkteken op , ontworpen door de kunstenaar Karl-Heinz Schreiner en gebouwd met financiele hulp van de gemeente Strasshof, het land Niederösterreich en het Nationalfonds van de Republiek Oostenrijk. Dichtbij het voormalige kampterrein opgericht, moet het de herinnering in leven houden, ook dan nog wanneer de laatste sporen van het kamp verdwenen zijn. Bovendien werden de onderzoeks resultaten in een boek gepubliceerd, dat de journaliste Irene Suchy samenstelde. Daarin berichten plaatselijke getuigen uit die tijd en gedepoteerden uit Hongearije, die overleefd hebben, van hun ervaringen in Strasshof.
Als voorzetting van deze arbeid is het een wens van ons, „Arbeitsgruppe Strasshof“, verder materiaal te verzamelen, om de bijna vergeten geschiedenis van het Kamp Strasshof verder op de klaren en het aandenken aan de Offers van het kamp wakker te houden.
Wilt U kontakt of verdere informatie, dan kunt U zich wenden aan:
Bernhard Blank
Holiczerstrasse 20
2231 Strasshof
Austria
bernhard.blank@gmail.com